دررفتگی مفصل لگن؛ علت‌ها، علائم و راه‌های درمان

دررفتگی مفصل لگن یکی از آسیب‌های جدی و دردناک سیستم اسکلتی-عضلانی است که اغلب در نتیجه‌ی ضربه‌های شدید، تصادفات رانندگی یا سقوط از ارتفاع به وجود می‌آید. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که سر استخوان ران از حفره لگنی خود (استابولوم) خارج می‌شود. هرچند این مشکل نسبتاً نادر است، اما وقتی رخ دهد، نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. در این مقاله، به بررسی کامل علل، نشانه‌ها، راه‌های تشخیص، درمان‌های پزشکی، روش‌های جراحی، مراقبت‌های بعد از درمان و روش‌های پیشگیری از دررفتگی مفصل لگن می‌پردازیم.

دررفتگی مفصل لگن چیست؟

دررفتگی مفصل لگن وضعیتی است که در آن سر استخوان ران (فمور) از جایگاه طبیعی خود در حفره لگنی (استابولوم) خارج می‌شود. این مفصل از نوع گوی و کاسه‌ای است و طراحی آن به‌گونه‌ای است که تحرک زیاد و در عین حال پایداری قابل قبولی دارد. با این حال، در صورت وارد شدن نیروی شدید (مانند تصادف رانندگی، سقوط از ارتفاع یا ضربه شدید هنگام ورزش ) ممکن است سر استخوان ران از حفره لگنی بیرون بیاید و باعث دررفتگی شود.

دررفتگی مفصل لگن یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد، زیرا این وضعیت می‌تواند به عصب سیاتیک، رگ‌های خونی، و بافت‌های اطراف آسیب برساند. تاخیر در درمان ممکن است باعث بروز مشکلات جدی مانند نکروز استخوان ران (مرگ بافت استخوانی به‌دلیل قطع خونرسانی) یا آرتروز زودرس شود.

انواع دررفتگی مفصل لگن

این دررفتگی معمولا به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• دررفتگی خلفی (Posterior Dislocation): شایع‌ترین نوع است که سر استخوان ران به سمت عقب و بالا جابه‌جا می‌شود. اغلب در تصادفات رانندگی اتفاق می‌افتد.
• دررفتگی قدامی (Anterior Dislocation): در این حالت، سر استخوان ران به سمت جلو و پایین خارج می‌شود که کمتر شایع ولی پیچیده‌تر است.

علائم دررفتگی مفصل لگن

این مشکل به‌صورت ناگهانی و با درد شدید همراه است. مهم‌ترین علائم آن عبارتند از:

• درد بسیار شدید در ناحیه لگن و کشاله ران
• ناتوانی در حرکت دادن پا
• تغییر شکل واضح در وضعیت پا (مثلا کوتاه‌تر شدن یک پا نسبت به پای دیگر)
• تورم و کبودی در ناحیه مفصل
• بی‌حسی یا ضعف در اندام تحتانی (در صورت آسیب عصبی)

علل دررفتگی مفصل لگن

دلایل مختلفی می‌تواند موجب دررفتگی لگن شود، که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصادفات رانندگی: به‌ویژه تصادف از جلو و ضربه به زانو در حالت نشسته
• سقوط از ارتفاع
• آسیب‌های ورزشی: به‌ویژه در ورزش‌هایی مثل فوتبال، اسب‌سواری یا ورزش‌های رزمی
• بیماری‌های مادرزادی مانند دیسپلازی لگن
• جراحی‌های تعویض مفصل لگن که در برخی موارد ممکن است باعث بی‌ثباتی مفصل شوند

بیشتر بدانید : درمان شکستگی لگن

دررفتگی مفصل لگن در نوزادان و کودکان

دررفتگی مادرزادی مفصل لگن (DDH) یکی از ناهنجاری‌های شایع نوزادان است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که مفصل لگن نوزاد از بدو تولد به‌درستی شکل نگرفته باشد. غربالگری زودهنگام و استفاده از بریس پاولیک یا گچ‌گیری در مراحل اولیه از درمان‌های اصلی در نوزادان است.

روش‌های تشخیص دررفتگی مفصل لگن

تشخیص دقیق دررفتگی لگن برای شروع درمان مناسب حیاتی است. پزشکان معمولا از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کنند:

• معاینه بالینی: بررسی شکل ظاهری پا، دامنه حرکت و واکنش‌های درد
• رادیوگرافی (X-Ray): ساده‌ترین و سریع‌ترین روش برای تأیید دررفتگی
• MRI یا CT Scan: برای بررسی دقیق آسیب‌های عضلانی، تاندونی یا شکستگی‌های همراه

درمان دررفتگی مفصل لگن

درمان این مشکل باید بلافاصله پس از آسیب انجام شود تا از آسیب بیشتر به عروق و اعصاب جلوگیری شود. درمان به‌صورت زیر انجام می‌گیرد:

جااندازی بسته (Closed Reduction)

در این روش، بدون جراحی و با بیهوشی یا بی‌حسی کامل، پزشک استخوان ران را به محل اصلی خود بازمی‌گرداند. این روش در مواردی که شکستگی همراه وجود ندارد، مؤثر و سریع است.

جراحی (Open Reduction)

در صورتی که دررفتگی همراه با شکستگی استخوان، آسیب به عروق یا اعصاب باشد، نیاز به جراحی باز وجود دارد. در این روش، با استفاده از برش جراحی، مفصل بازسازی می‌شود. در برخی موارد نیاز به فیکس کردن استخوان‌ها با پیچ یا پلاک نیز وجود دارد.

تعویض مفصل لگن

در مواردی که مفصل به‌شدت آسیب دیده یا دچار سائیدگی شدید باشد (مخصوصا در بیماران سالمند)، ممکن است جراح تصمیم به تعویض کامل مفصل بگیرد.

عوارض دررفتگی مفصل لگن

اگر درمان این دررفتگی به‌موقع انجام نشود، می‌تواند با عوارض زیر همراه باشد:

• نکروز آواسکولار: قطع خون‌رسانی به سر استخوان ران و مرگ استخوان
• آرتروز مفصل لگن
• دردهای مزمن و محدودیت حرکتی
• آسیب به اعصاب سیاتیک
• بی‌ثباتی یا دررفتگی مکرر مفصل

مراقبت‌های بعد از دررفتگی مفصل لگن

برای بازگشت عملکرد طبیعی مفصل لگن، مراقبت‌های پس از درمان اهمیت فراوانی دارد:

• استراحت کافی: تا زمان بازسازی کامل بافت‌ها
• فیزیوتراپی: برای بازیابی قدرت عضلات و دامنه حرکت مفصل
• پرهیز از حرکات ناگهانی یا شدید
• استفاده از عصا یا واکر در مراحل اولیه
• مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب طبق تجویز پزشک

پیشگیری از دررفتگی مفصل لگن

هرچند برخی از علل دررفتگی مانند تصادف قابل پیشگیری نیستند، اما رعایت برخی نکات می‌تواند خطر این آسیب را کاهش دهد:

• استفاده از کمربند ایمنی در خودرو
• تقویت عضلات لگن و ران با ورزش‌های مناسب
• اجتناب از فعالیت‌های پرخطر بدون محافظت کافی
• تشخیص و درمان دیسپلازی مفصل لگن در نوزادان

نتیجه گیری

دررفتگی مفصل لگن یک آسیب حاد و بالقوه خطرناک است که نیاز به تشخیص سریع و درمان فوری دارد. شناخت علائم، آشنایی با روش‌های درمانی و پیروی از مراقبت‌های بعد از درمان، کلید موفقیت در بازگشت کامل عملکرد مفصل است. با رعایت اصول پیشگیرانه و توانبخشی مناسب، می‌توان از عوارض طولانی‌مدت این آسیب جلوگیری کرد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید.