همه‌چیز درباره دررفتگی زانو: از علائم تا درمان و پیشگیری

دررفتگی زانو یکی از آسیب‌های جدی و نادر در ناحیه مفصل زانو است که معمولا در اثر وارد آمدن ضربه شدید یا حرکات غیرطبیعی در مفصل اتفاق می‌افتد. برخلاف پیچ‌خوردگی یا آسیب‌های خفیف‌تر، دررفتگی زانو به معنای جابجایی استخوان‌های اصلی مفصل (مانند استخوان ران و درشت‌نی) از محل طبیعی خود است و می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی شدید رباط‌ها، اعصاب و عروق خونی اطراف شود. این وضعیت نیاز به تشخیص و درمان سریع پزشکی دارد، زیرا در صورت عدم درمان مناسب، عوارضی مانند کاهش جریان خون، آسیب عصبی دائمی یا ناپایداری مزمن زانو رخ می‌دهد.

دررفتگی زانو چیست؟

دررفتگی زانو به حالتی گفته می‌شود که استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل زانو از جایگاه طبیعی خود خارج می‌شوند. این حالت می‌تواند کامل یا جزئی باشد و معمولا در نتیجه ضربه مستقیم، تصادف رانندگی یا فعالیت‌های ورزشی شدید رخ می‌دهد. زانو در حالت عادی توسط رباط‌های قوی‌ای همچون رباط صلیبی قدامی و خلفی و رباط‌های جانبی در جای خود نگه‌ داشته می‌شود. در صورتی که این ساختارها تحت فشار بیش از حد قرار بگیرند یا دچار پارگی شوند، خطر دررفتگی افزایش می‌یابد.

انواع دررفتگی زانو

دررفتگی مفصل زانو بسته به جهتی که استخوان در آن جابه‌جا می‌شود به چند دسته تقسیم می‌شود. این طبقه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا نوع آسیب را بهتر تشخیص داده و درمان مناسبی ارائه دهند. از انواع رایج دررفتگی زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دررفتگی قدامی: شایع‌ترین نوع که استخوان ساق پا به سمت جلو جابه‌جا می‌شود.
• دررفتگی خلفی: در این حالت استخوان ساق به سمت عقب حرکت کرده و ممکن است باعث آسیب به رگ‌ها یا عصب‌ها شود.
• دررفتگی جانبی (داخلی یا خارجی): استخوان ساق پا به طرف داخل یا خارج زانو می‌لغزد.
• دررفتگی چرخشی یا پیچ‌خورده: که اغلب با آسیب‌های شدید همراه است و ممکن است به چندین رباط زانو آسیب وارد کند.

علائم و نشانه های دررفتن زانو

تشخیص علائم دررفتگی زانو بسیار مهم است، زیرا این آسیب می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. از جمله نشانه‌های معمول این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شدید و ناگهانی در ناحیه زانو
• ناتوانی در حرکت دادن یا ایستادن روی پا
• تورم و کبودی شدید
• تغییر شکل یا زاویه غیرعادی زانو
• بی‌حسی یا ضعف در ساق پا (در صورت آسیب عصبی)

علت ایجاد دررفتگی مفصل زانو

دلایل مختلفی می‌توانند باعث دررفتگی مفصل زانو شوند. این آسیب نتیجه فشار یا ضربه بسیار شدید است. موارد زیر از جمله رایج‌ترین علل دررفتگی زانو هستند:

• تصادفات رانندگی، به‌ویژه زمانی که زانو به داشبورد برخورد می‌کند
• سقوط از ارتفاع زیاد یا زمین خوردن شدید
• آسیب‌های ورزشی پرخطر مانند فوتبال، راگبی یا ورزش‌های رزمی
• آسیب‌های پیچشی شدید هنگام چرخش ناگهانی زانو در هنگام فعالیت بدنی

نحوه تشخیص دررفتگی زانو

تشخیص دقیق دررفتگی زانو نیاز به ارزیابی پزشکی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری دارد. ابتدا پزشک از طریق معاینه فیزیکی، وضعیت قرارگیری مفصل و علائم اولیه را بررسی می‌کند. سپس برای تایید تشخیص و ارزیابی میزان آسیب از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• تصویربرداری با اشعه ایکس برای تشخیص موقعیت استخوان‌ها
• MRI برای بررسی آسیب رباط‌ها، عضلات و بافت نرم
• آنگیوگرافی در مواردی که احتمال آسیب به عروق خونی وجود داشته باشد

روش‌های درمان دررفتگی زانو

درمان دررفتگی زانو بستگی به شدت آسیب، نوع دررفتگی و وجود عوارض همراه دارد. درمان می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی یا جراحی باشد:

درمان غیرجراحی

در مواردی که آسیب شدید نیست، ممکن است بتوان زانو را بدون نیاز به عمل جراحی درمان کرد. روش‌های معمول شامل:

• جااندازی مفصل توسط پزشک متخصص
• بی‌حرکت نگه داشتن زانو با آتل یا بریس برای چند هفته
• استفاده از داروهای ضد التهاب و مسکن برای کنترل درد
• فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت و قدرت عضلانی

بیشتر بدانید: دررفتگی مفصل لگن

درمان جراحی

در مواردی که رباط‌ها پاره شده یا رگ‌ها و اعصاب آسیب دیده‌اند، جراحی ضروری است. جراحی ممکن است شامل:

• بازسازی یا ترمیم رباط‌های آسیب‌دیده
• تثبیت مفصل با پیچ یا پلاک
• ترمیم عروق یا اعصاب درگیر

عوارض احتمالی دررفتگی زانو

دررفتگی زانو، اگر به‌درستی درمان نشود یا دیر تشخیص داده شود، می‌تواند منجر به بروز عوارضی جدی شود:

• لخته شدن خون در پاها (ترومبوز)
• آسیب به رگ‌های خونی و قطع جریان خون
• صدمه به اعصاب پا و بی‌حسی یا فلج موقت
• بی‌ثباتی مزمن مفصل زانو
• خشکی یا محدودیت حرکتی دائم
• آرتروز زودرس زانو

پیشگیری از دررفتگی زانو

اگرچه دررفتگی زانو نتیجه حوادث غیرقابل پیش‌بینی است، اما با رعایت برخی نکات می‌توان خطر آن را کاهش داد:

• استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب در ورزش‌ها و رانندگی
• تقویت عضلات اطراف زانو با ورزش‌های قدرتی
• پرهیز از حرکات پرخطر یا چرخشی ناگهانی حین فعالیت بدنی
• درمان آسیب‌های زانو در مراحل اولیه قبل از پیشرفت آن‌ها
• رعایت اصول صحیح بدن‌سازی و گرم‌کردن پیش از ورزش

نتیجه گیری

دررفتگی زانو یک آسیب جدی و نادر است که می‌تواند عملکرد و ثبات مفصل زانو را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد. شناخت علائم اولیه، دریافت کمک پزشکی فوری، و انتخاب روش درمانی مناسب نقش مهمی در جلوگیری از عوارض بلندمدت دارد. در کنار درمان، توان‌بخشی و فیزیوتراپی نیز برای بازگشت کامل به فعالیت‌های روزمره اهمیت بالایی دارد. با رعایت نکات ایمنی و پیشگیرانه می‌توان خطر بروز این آسیب را تا حد زیادی کاهش داد.